- Information
- AI Chat
Panitikan Hinggil SA Kahirapan
Mga Babasahin Sa Wikang Filipino
University of the Philippines System
Recommended for you
Preview text
Kabanata IV Aralin 1 PANITIKAN HINGGIL SA KAHIRAPAN Ang kahirapan ay isa sa mga problema na kinakaharap ng mga Pilipino. Ito ay isa rin sa problema na hindi matapos tapos at hindi rin mabigyan ng solusyon. Mahigit kumulang o 11 milyon ang bilang ng mga pamilyag Pilipino na nagsasabi at itinuturing ang kanilang sarili bilang mahirap. Ito ay batay sa ikalawang na ginawa ng SWS o Social Weather Stations. Isa sa sanhi ng kahirapan ay ang pagkakaroon ng mababang antas ng edukasyon. Marami ang nagsasabi na ang edukasyon ang ating puhunan para sa ating kinabukasan ngunit marami rin ang hindi nakakapag aral dahil nagkakaroon ng kakulangan sa pera na ipangbabayad sa paaralan na papasukan pati na rin pangbili ng kagamitan na kakailanganin ng isang magaaral. Ang ibang naman ay nagtratrabaho habang nag aaral. Ito na rin ang magsisilbing tulong nila sa kanilang mga magulang at matustusan ang kanilang sariling ngunit ang iba ay mas pinipili ang magtrabaho na lamang dahil ang kanilang kinikita ay sapat lamang sa kanilang pangangailangan at kulang pa para sila ay makapasok sa paaralan. Ang kawalan ng malinaw na pagplaplano at malabis na paggatos ay isa rin sa dahilan ng kahirapan dahil ang ibang tao ay kung mag desisyon. Mayroong mga tao na mas inuuna ang kanilang kagustuhan kasya sa pangangailangan ng kanilang pamilya. Ang nararapat na pera na nakalaan para sa kanilang kakainin ay kadalasang nauubos dahil ang iba ay hindi marunong humawak ng pera. Ang iba naman ay nagkaroon muna ng pamilya kaysa trabaho kung hindi sila malinawan kung saan kukuha ng pera na kanilang gagamitin sa pang arawaraw. Mayroong mga nakakahanap ng trabaho ngunit hindi naman pangmatagalan marahil ay kulang lamang sila sa tiyaga at pag pupursigi ngunit isa rin sa dahilan ay ang pagkakaroon ng mababang antas ng edukasyon. Maraming pilipino ang nalululong sa masamang bisyo. Ito ay maituturing na dahilan rin sa kahirapan. Ang paggamit ng alak at sigarilyo ay nakakasira ng ating kalusugan , pamilya, kabuhayan at kinabukasan dahil kung ito ay iyong makasanayan ay mahirap na itigil. Ang iba ay ginagastos ang pera sa pagbili ng mga alak hanggang sa wala na silang maiuwing pera sa kanilang pamilya dahil naubos na sa pag inom at pagsusugal. Ito rin ang dahilan ng hindi pagtratrabaho dahil nauubos na ang oras sa bisyo at hindi na magawang pumasok at mag hanapbuhay. Ang resulta ay ang kawalan ng sweldo o kita na magamit sana sa pangtustos ng pangangailangan ng kanilang pamilya. Kung ating susuriin ay na sa ating mga kamay ang kapangyarihan upang tayo ay magtagumpay dahil kung atin lamang gugustuhin ay maraming paraan upang tayo ay makaahon sa kahirapan. Nararapat lamang na tayo ay magkaroon ng tiyaga at magpursigi sa lahat ng ginagawa at mga oportunidad. Nararapat din na unahin muna natin ang mag hanap ng trabaho at magkaroon ng sapat na kita kasya sa ibang gusto nating gawin. Sa ganitong paraan mabawasan ang mga bilang ng mga mahihirap sa Pilipinas. ANG KALUPI ni Benjamin P. Pascual Tungkol sa awtor Si BENJAMIN P. ay ipinanganak sa Lungsod ng Laoag, Ilocos Norte. Isa siyang kuwentista at nobelista. Marami na siyang naisulat na maikling kuwento sa wikang Ilokano at nakasulat na rin ng dalawang nobela sa wikang ito. Naisalin niya sa wikang Ilokano ang Rubaiyat ni Omar Khayam. Magkasama sila ni Jose Bragado na ng Pamulinawen, isang antolohiya ng mga tula ng 36 na makatang Ilokano. Siya ang Tagapayong Legal ng GUMIL, Metro Manila. Mula sa kanyang panulat ang maikling kuwentong Ang Mga Lawin na isinalin ni Reynaldo Duque sa Tagalog. ANG KALUPI Mataas na ang araw nang lumabas si Aling Marta sa bakuran ng kanilang maliit na barungbarong. Aliwalas ang kanyang mukha: sa kanyang lubog na mga mata na bahagyang pinapagdilim ng kanyang malalagong kilay ay nakikintal ang kagandahan ng umaga. At sa kanyang manipis at maputlang labi, bahagyang pasok sa pagkakalat, ay naglalaro ang isang ngiti ng kasiyahan. Araw ng pagtatapos ng kanyang anak na sa gabing iyon ay tatanggapin nito ang diploma bilang katunayang natapos niya ang apat na taong inilagi sa mataas na paaralan. Ang sandaling pinakahihintay niya sa rin namang panahon ng pagpapaaral ay dumating na. Ang pagkakaroon ng isang anak na nagtapos ng high school ay hindi na isang maliit na bagay sa isang mahirap na gaya niya, naiisip niya. Sa mapangarapin niyang diwa ay para niyang nakikita ang kanyang anak na dalaga sa isang kasuotang kipkip ang ilang libro at nakangiti, patungo sa lalo pang mataas na hangarin sa buhay, ang makatapos sa kolehiyo, magpaunlad ng kabuhayan at sumagana. balang araw ay magkaroon din siya ng mamanuganging may sinabi rin naman. Nasa daan na siya ay para pa niyang naririnig ang matinis na halakhak ng kanyang anak na dalaga habang nitong sinusukat sa harap ng salamin ang puting damit na isusuot sa kinagabihan. Napangiti siyang muli. Mamimili si Aling Marta. Bitbit ng isang kamay ng isang pangnang sisidlan ng kanyang pamimiling uulamin. Habang daan, samantalang patungo sa pamilihang bayan sa Tundo, ay mataman niyang iniisip ang mga bagay na kanyang pamimilhin. Hindi pangkaraniwang araw ito at kailangang magkaroon silang ng hindi pangkaraniwang pananghalian. Bibili siya ng isang matabang manok, isang kilong baboy, gulay na panahog at dalawang piling Tumama ang siko nito sa kanyang dibdib, sa kanyang katawan! siyang tumalikod at patakbong lumabas. Hindi pa marahil iyon may ilang sandali pa lamang ang nakaraan, ang tabas ng mukha, ang mukha, ang gupit, ang tindig. Sa labas, sa harap ng palengke na kinaroroonan ng ilang tindahang maliliit at ng namimili at ang batang panakaw na nagtitinda ng gulay, ay siya. Patakbo uli siyang lumakad, sa harap ng mga bilao ng gulay na halos mayapakan na niya sa pagmamadali, at sa gawing dulo ng prusisyon na di kalayuan sa natatanaw niyang karatig na outpost ng mga pulis, ay nakita niya ang kanyang hinahanap. Nakatayo ito sa harap ng isang bilao ng kangkong at sa malas niya ay tumatawad. Hindi siya magkamali: ang wakwak na kamiseta nito at ang mahabang panahon na salawal ding ginagamit ng kanyang ama, ay sapat nang palatandaan upang ito ay madaling makilala. At ang hawak nitong bangos na tigbebente. Maliksi siyang lumapit at binatak ang bata sa liig. rin ang sabi niyang humihingal. ang dumukot sa pitaka ko, ano? Huwag kang Tiyakan ang kanyang ibig niyang sa pagkalito ng bata sa pagaapuhap ng isasagot ay masukol niyang Ngunit ang bata ay mahinang sumagot: hong ang sabi. ho akong kinukuha sa inyong pasinghal na sabi ni Aling Marta. nga ang dumudukot ng pitaka ko at wala ng iba. Kunwa binangga mo ano ha? Magaling, magaling ang sistema ninyong iyan! Kikita nga kayo rito sa Marami nang nakapaligid sa kanila, mga batang nagtitinda, lalaki at babaeng namimili. Hinigpitan ni Aling Marta ang pagkakahawak sa leeg ng bata at pilit na iniharap sa karamihan. kangina ba namang pumasok ako sa palengke e banggain ang sabi niya. magbabayad ako ng pinamimili kapain ang bulsa ko e wala nang mabuti ipapulis sabing nakalabi ng isang babaeng nakikinig. dito ho sa maraming naglilipanang batang gaya ang sabi ni Aling Marta sa bata. ka sa ho, saan ninyo ako sa akala sabi ni Aling Marta at pinisil ang liig ng bata. kita sa pulis. Ipabibilanggo kita kapag di mo inilabas ang dinukot mo sa Pilit na nagwawala ang ipinamulsa niya ang hawak na bangos upang ang ng mabutong daliri ni Aling Marta na tila kawad sa pagkakasakal ng kanyang liig. May luha nang nakapaminta sa kanyang mga mata at ang uhog at laway ay sabay na umaagos sa kanyang liig. Buhat sa likuran ng mga manonood ay lumapit ang isang pulis na tanod sa mga pagkakataong tulad niyon, at nang ito ay malapit na ay sinimulan ni Aling Marta ang pagsusumbong. ko hong siya dahil nang kanyang banggain, e, naramdaman ko ang kanyang kamay sa aking patapos niyang pagsusumbong. ko lang ho naino kaagad pagkat Tiningnang matagal ng pulis ang bata, ang maruming saplot nito at ang nagmamapa sa duming katawan, pagkatapos ay patiyad na naupo sa harap ng nito at sinimulang mangapkap. Sa bulsa ng bata, na sa pagdating ng pulis ay tuluyan nang umiyak, ay lumabas ang isang maruming panyolito, basa ng uhog at tadtad ng sulsi, diyes sentimos na papel at tigbebenteng bangos. ho ba ninyong siya ang dumukot ng inyong ang tanong ng pulis kay Aling Marta. ho at wala ng ang sagot ni Aling Marta. mo dinala ang dinukot mo sa aleng mabalisik na tanong ng pulis sa bata. ka ng totoo, kung di ay dadalhin ho akong dinukot na maski ano sa na sagot ng bata. kapkapan ninyo nang kapkapan e wala kayong makukuha sa akin. Hindi ho ako sabad ni Aling Marta. pa ang kakapkapin naming sa iyo kung ang pitaka ko e naipasa mo na sa kapwa mo mandurukot! O, ano, hindi ba ganon kayong mga tekas kung Ku, ang mabuti ho yata, mamang pulis, e ituloy na natin iyan sa kuwartel. Baka roon matulong matakot iyan at magsabi ng Tumindig ang pulis, ho natin karakarakang madadala ito ng walang evidencia. Kinakailangang kahit magkakaroon tayo ng maihaharap na katibayang siya nga ang dumukot ng inyong kuwarta. Papaano ho kung hindi ano pang ebidensya ang hinahanap ang sabi ni Aling Marta na nakalimutan ang pamumupo. nang binangga akong sadya, at naramdaman ko ang kanyang kamay sa aking bulsa. Ano Sa bata nakatingin ang pulis na ng dapat niyang Gawain, maling naupo at dumukot ng isang lapis at isang maliit na kuwaderno sa kanyang bulsa. ang pangalan ang tanong niya sa bata. Reyes ka ang muling tanong ng pulis. Lumingon ang bata sa kanyang paligid, ang mga mukhang nakatunghay sa kanya. ho kaming ang sagot. tatay ko ho e may sakit at kami ho, kung minsan, ay sa bahay ng Tiyang Ines ko nakatira, sa Blumentritt, kung minsan naman ho e sa mga tiyo ko sa Kiyapo at kung minsan e sa bahay ng kapatid ng nanay ko rito sa Tundo. Inutusan nga lang ho niya bumili ng ulam para Mamayang ay dito kayong nakatira ngayon sa ang tanong ng pulis. ang sagot ng bata. hindi ko nga lang ho alam ang kalye at numero ng bahay dahil sa noong makalawa lang kami lumipat at saka hindi ho ako marunong bumasa Ang walang kawawaang tanong at sagot na naririnig ni Aling Marta ay makabagot sa kanyang sa palagay ba niya ay para silang walang mararating. Lumalaon ay dumarami ang tao sa kanyang paligid at ang pulis na umuusig ay tila sa kanyang pagtatanong at pagsusulat sa kuwaderno. Nakaramdam siya ng pagkainis. mabuti ho yata e dalhin na natin iyan kung ang sabi niya. lamang tayo ng mga tao rito at wala namang nangyayari. Kung hindi naman ninyo kaya ay sabihin ninyo at tatawag ako ng ibang sa inyo ay sabad kayo ng sabad, sabi ng pulis. kung gusto dalhin ngayon din ang batang ito, pati kayo ay sumama sa akin sa Bakit ba ako nanganganino sa kanila? Pinipilit niyang usalin sa sarili. Ginawa ko lamang ang dapat gawin nino man at nalalaman ng lahat na ang nangyayaring pagbabayad lamang ng bata sa kanyang nagawang kasalanan. Ang pulis ay nakabalik na sa outpost at sa isang ospital na tumatawag. Ang bata ay napagtulungan ng ilan na buhatan sa bangketa upang doon pagyamanin at ipaghintay ng ambulansiya kung aabot pa. Ang kalahati ng kanyang katawan, ang dakong ibaba, ay natatakpan ng diyaryo at ang gulanit niyang kasuotang ay tuluyan nang nawalat sa kanyang katawan. Makailang sandali pa, pagdating ng pulis ay pamuling nagmulat ito ng paningin at ang mga mata ay ipinako sa maputlang mukha ni Aling Marta. kapkapan ninyo ako, e, wala kayong makukuha sa ang sabing na nilalabasan ng dugo sa ilong. ko kinuha ang inyong May kung anong malamig na naramdaman si Aling Marta na gumapang sa kanyang ang nata ay pilit na nagsasabi ng kanyang pahimakas. Ilang sandali pa ay lumungayngay ang ulo nito at nang pulsuhan ng isang naroroon ay marahan itong napailing. Patay na, naisaloob ni Aling Marta sa kanyang sarili. na ang dumukot ng kuwarta matabang na sabi ng pulis sa kanya. Nakatayo ito sa kanyang tabi at hawak naman ang kuwaderno at lapis. matutuwa na kayo palagay kaya ninyo e may sasagutin ako sa ang tanong ni Aling Marta. naman, sa palagay ang sagot ng pulis. me mananagot niyan ay walang iba kundi ang pobreng tsuper. Wala rin kayong sasagutin sa pagpapalibing. Tsuper na rin ang mananagot may himig pangungutya ang tinig ng pulis. na po tanong ni Aling Marta. sabi ng pulis. ay kinakailangang iwan ninyo sa akin ang inyong pangalan at direksyon ng inyong bahay upang kung mangangailangan ng kaunting ay mahingan naming kayo ng Ibinigay ni Aling Marta ang tinitirhan at pagkatapos ay tuwid ang tinging lumalayo sa karamihan. Para pa siyang nanghihina at ang kanyang isip. na alalahanin ang nagsasalimbayan sa kanyang diwa. Lumakad siya ng walang tiyak na patutunguhan. Naalala niya ang kanyang anak na ang ulam na dapat niyang iuuwi na, at ang nananalim, nangungutyang mga mata ng kanyang asawa sa, sandaling malaman nito ang pagkawala ng pera. Magtatanong iyon, magagalit, hanggang sa siya ay mapilitang sumagot. Magpapalitan sila ng mahahayap na pangungusap, sisihan, tungayawan, at ang mga anak niyang ay magpapalahaw ng panangis hanggang sila ay puntahan at payapain ng mga kapitbahay. na gulo at kahihiyan, sa ni Aling Marta, at hindi sinasadya ay muling nadako ang diwa sa bangkay na bata na natatakpan ng diyaryo, na siyang pinagmulan ng lahat. Kung hindi sa Tinamaan ng lintek na iyon ay hindi ako masusuot sa suliraning ito, usal niya sa sarili. Kasi imbis, walang maruming palaboy ng kapalarang umaasa sa taba ng iba. Mabuti nga sa kanya! Kinakailangan niyang kumilos, umisip ng paraan. Kinakailangang kahit siya ng ulam sa pananghalian. Pagkakain ng kanyang asawa ay malamig na ang kokote nito at saka niya sasabihin ang pagkawala ng pera. magalit ito at ipamukha sa kanya, tulad ng madalas na sabihin nito, na ang lahat ay dahil sa malabis niyang paghahangan na makagpadal ng labis na salaping ipamimili, upang makapamburot t maipamata sa kapwa na hindi na sila naghihirap. Ngunit ang lahat ay titiisin niya, hindi siya kikibo. Ililihim din niya ang nangyaring sakuna sa ayaw ng kanyang asawa ng at kung darating ang pulis na kukuha ng ulat ay lilihimin niya ito. At tungkol sa ulam mangungutang siya ng pera sa tindahan ni Aling Gondang at iyon ang kanyang ipamimili nasabi niya rito na ang nawala niyang pera ay isang daan at sampung piso at halagang iyon ay napakalaki na upang ang lima o sampung ay ipagkait nito sa kanya bilang panakip. Hindi iyon makapahihindi. May ngiti ng kasiyahang naglalaro sa manipis na labi ni Aling Marta nang ipihit niya ang kanyang mga paa patungong pamilihan. Tanghali na nang siya ay umuwi. Sa daan pa lamang bago siya pumasok sa tarangkahan, ay natanaw na niya nag kanyang na dalaga na nakapamintana sa kanilang Nakangiti ito at siya ay minamasdan, ngunit nang malapit na siya at nakita ang dala ay napangunotnoo, lumingon sa loob ng kabuhayan at may tinawag. Sumungaw ang payat na mukha ng kanyang asawa. ka kumuhang ipinamili mo niyan, ang sabi ng kanyang anak na hindi magkandatutong sagot ni Aling Marta. pa kundi sa aking Nagkatinginan ang ang sabi ng kanyang asawa. pitaka mo e Naiwan mo! Kaninang bago ka umalis ay kinuha ko iyon sa bulsa ng iyong bestidong nakasabit at kumuha ako ng pambili ng tabako, pero nakalimutan kong isauli. Saan ka ba kumuha ng ipinamili mo kidlat na gumuhit sa karimlan, nagbalik sa gunita ni Aling Marta ang larawan ng isang batang payat, duguan ang katawan at natatakpan ng diyaryo, at para niyang narinig ang mahina at gumagaralgal na tinig Maski kapkapan ninyo ako, e, wala kayong makukuha sa Saglit siyang natigilan sa pagpanhik sa para siyang ng hininga at sa palagay na niya ay umiikot ang buong at bago siya tuluyang mawalan ng ulirat ay wala siyang narinig kundi ang papanaog na yabag ng kanyang anak, at ang papaliit na lumalabong salitang: Bakit kaya? Bakit kaya?
Panitikan Hinggil SA Kahirapan
Course: Mga Babasahin Sa Wikang Filipino
University: University of the Philippines System
- Discover more from: